AFRYKA ZACHODNIA - REDEFINICJA STABILIZACJI?
Zarządzanie ryzykiem determinowane konfliktami zbrojnymi, wyzwala w obecnym czasie konieczność wprowadzania nowych rozwiązań. Konglomerat interesów wielu „graczy” w regionie , zmusza do refleksji nad rolą państw pokolonialnych w systemach bezpieczeństwa dotyczących migracji i azylu kreowanych przez Unię Europejską.
Próby wyjaśniania procesów kształtowania państwowości przez Maroko, Saharę Zachodnią , Mauretanię, Algierię, czy Senegal , wskazują na złożoność wielopłaszczyznowego zapewnienia bezpieczeństwa, szczególnie w odniesieniu do logistyki transportu. Region nasycony różnorodnością etniczną, polityczną i kulturową – ma jednak wiele do zaoferowania. Turystyka – jako jeden z głównych aspektów rozwoju gospodarczego, w przypadku umiejętnej transformacji ustrojowej, może zagwarantować organizację kolejnych nowych, ciekawych projektów.
Nowe Partnerstwo na Rzecz Rozwoju Afryki (NEPAD) jest programem rozwoju ekonomicznego od lat realizowanym przez Unię Afrykańską. Opiera się na trzech filarach;
- Działania mające na celu zapewnienie pokoju i stabilności politycznej,
- Rozwoju ekonomicznego wraz z integracją struktur społeczno-ekonomicznych,
- Budowanie instytucji promujących demokrację.
Należy jednak zauważyć, że wyżej wymienione państwa w dużym stopniu zależą od dawnych protektorów i nie bez znaczenia jest wpływ na kształtowanie ich gospodarek. Maroko i Mauretania, stanowiące ważny element świata arabskiego przez wieki podlegały silnym wpływom Europy i tzw. „Bilad as – Sudan” *.
W 2006 roku rząd w Rabacie ogłosił Plan d`Azur, projekt dotyczący przekształcania marokańskiego wybrzeża Morza Śródziemnego i Atlantyku, dzięki budowie zwalnianych z podatku developerów, rozpoczęto inwestycje w postaci rozległych kompleksów mieszkalno – wypoczynkowych , pól golfowych, kąpielisk i marin. Pierwszy z nich został oddany do użytku w 2008 roku na przylądku Malabata – 10 km od Tangeru. Sahara Zachodnia , która proklamowała niepodległość w 1976 roku – ma do chwili obecnej nieuregulowany status prawny, a jej suwerenność nie jest uznawana przez społeczność międzynarodową. Na mocy trójstronnego porozumienia zawartego w Madrycie z 1975 roku , w dniu 26 lutego 1976 roku Sahara Zachodnia została podzielona przez Maroko a w jej południowej części przez Mauretanię. Algieria, która według mnie powinna pretendować do roli lidera gospodarczego w regionie, mimo ogromnych zasobów ropy naftowej i gazu ziemnego jest do dzisiaj pogrążona w recesji, spowodowanej zarówno błędną polityką rozwojowa jak i niekorzystnymi warunkami zewnętrznymi ( kryzys zadłużeniowy) . Pozostaje mieć nadzieję, że zaproponowane przez Unię Europejską projekty gospodarcze oraz wspieranie rozwoju sił emergencyjnych w dłuższej perspektywie pozwolą na wypracowanie stabilizacji w Afryce Zachodniej.
Dakar, stolica Senegalu ,w ponad 10- milionowej populacji ( 92 procent pod względem wyznania to muzułmanie sunnici), jest kluczowym portem przeładunkowym z Afryki Zachodniej do Ameryki Południowej i Europy, odgrywając ważną rolę w łańcuchu dostaw – czyli w zapewnieniu bezpieczeństwa logistycznego. Trzy tory wodne , połączone kanałami portowymi ułatwiają żeglugę dla kontenerowców i średnich tankowców, co w kontekście rozbudowy terminali naftowych w Nigerii tworzy kapitalną możliwość rozwoju regionu i wzrostu jego znaczenia.
Senegal jako główny arbiter gospodarczy jest areną wielu spotkań bilateralnych przedstawicieli ONZ i WHO. Zachodzące dynamiczne zmiany o charakterze strategicznym (Africa Partnership Station) wymuszają według mnie konieczność intensywnego prowadzenia dialogu i wymiany informacji dotyczących zarządzania ryzykiem w rejonach konfliktów zbrojnych oraz oceny niezawodności obiektów technicznych . Nie bez znaczenia pozostaje fakt wizyty w dniach 03-12 lutego 2009 roku w porcie w Dakarze amerykańskiej jednostki USS Nashville i współpracy z senegalską Marynarką Wojenną . Niedawna wizyta Prezydenta Senegalu Pana Mack`ego Salla w dniach 26-28 października 2016 roku w Polsce może skłaniać do rozważań na temat długo oczekiwanej polityki otwarcia i zwrotu politycznego państw Afryki Zachodniej co do współpracy w kierunku środkowo-wschodnim. Dlatego w mojej ocenie liderzy tzw. ”nowego otwarcia „ powinni dołożyć starań aby w swej pracy na kontynencie afrykańskim próbować ograniczać przesłanki do występowania zagrożeń, szczególnie w zakresie likwidacji ugrupowań radykalnych i eliminacji zaplecza dla zbrojnych grup przemytników broni i narkotyków oraz handlu ludźmi. Determinacja w zapewnieniu bezpieczeństwa gościom konsorcjów hotelarskich, powinna podlegać szczególnie wnikliwej analizie i ocenie mając na uwadze rozwój szeroko rozumianych usług turystycznych.
Po przeniesieniu rajdu Paryż- Dakar do Ameryki Południowej ze względu na brak możliwości zapewnienia bezpieczeństwa jego uczestnikom, korelacja szeroko zakrojonych prac na arenie międzynarodowej wielu środowisk, spowodowała że w 2008 roku powrócił w rejon Afryki Zachodniej coroczny pustynny rajd pn.”Africa Eco Race”. W styczniu 2018 roku odbyła się już 10 edycja tej sportowej imprezy, w stawce duży sukces odniosło pięciu Polaków. Zawodnicy wyruszają z Monako aby po wylądowaniu w marokańskim Nadol, wyruszyć w jedenastoetapowy rajd o łącznej trasie 6.500 km z metą w Dakarze. Jednym z celów Rajdu jest dbałość o środowisko naturalne. W trakcie zmagań wykorzystywane są odnawialne źródła energii . W rywalizacji biorą udział pojazdy ekologiczne i hybrydowe startujące w kategorii Experimential Group. Godnym podkreślenia jest fakt ufundowania przez organizatorów Rajdu instalacji fotowoltaicznych w Nouakchott i Chinguetii w Mauretanii, co dowodzi że nazwa tego Rajdu nie ma wymiaru symbolicznego.
Niestety tę szlachetną ideę Rajdu zakłócają przemytnicy wykorzystujący zwiększony napływ uczestników , turystów, osób z zaplecza technicznego itp. Przemytnicy zazwyczaj ukrywają się w lesie Nador rozciągającym się powyżej Ceuty. Ceuta – podobnie jak Melilla – jest hiszpańską enklawą na terytorium Maroka. Obszar ten nie należy jednak do strefy Schengen. Od 2005 roku wzniesione tam umocnienia z wysokiej siatki stalowej szturmują afrykańscy , subsaharyjscy emigranci. Zdarza się, że podczas próby nielegalnego sforsowania granicy strefy wielu ginie od kul hiszpańskiej i marokańskiej policji.
Kolejnym państwem o trudnej sytuacji politycznej jest Mali. W styczniu 2013 roku Francja przystąpiła do operacji militarnej w Malii, która ma trwać „aż do skutku”. Organizacje o charakterze paramilitarnym takie jak na przykład; MAA ( Arabski Ruch Azawadu), MUJAO (Ruch na Rzecz Jedności i Dżihadu w Afryce Zachodniej), AQIM ( Al-Kaida Islamskiego Maghrebu) oraz liczne grupy separatystyczne, tzw. religijne milicje samoobrony dość swobodnie destabilizują tworzone procesy integracyjne terroryzując miejscową ludność i porywając dla okupu pracowników koncernów naftowych lub misji pomocowych.
Nie będę odkrywczy stwierdzając , że bez zwiększonego zorganizowanego solidarnego zaangażowania państw Zachodnich w bezpośrednią pomoc w rozwiązywaniu kryzysów politycznych, konfliktów zbrojnych i wspieranie stabilizacji w tym gospodarczej, malownicza Afryka Zachodnia może ulec wpływom radykalnym zdecydowanie nie demokratycznym.
*Bilad as Sudan (arab.) – kraj czarnych
Miłosz Dorsz
Ekspert ds. bezpieczeństwa